Theo Cancer.org, vào năm 2021, “ước tính có khoảng 1,9 triệu ca ung thư mới được chẩn đoán và 608.570 ca t.ử v.ong do ung thư ở Mỹ”.
Mặc dù con số đáng kinh ngạc, nhưng ung thư không phải là bản án t.ử h.ình như trước đây. Ăn một chế độ ăn uống giàu chất dinh dưỡng, thực hiện các biện pháp phòng ngừa và đi khám bác sĩ hằng năm đều có thể giúp ngăn ngừa ung thư.
Dưới đây, các chuyên gia, bác sĩ sẽ giải thích cách ngăn ngừa ung thư và cách sống lành mạnh hơn, theo Eat This, Not That!
1. Tầm soát ung thư và t.iền ung thư
Bạn nên tầm soát ung thư để sớm phát hiện bệnh và chữa trị kịp thời. Ảnh SHUTTERSTOCK
Nhiều tổ chức, chuyên gia ở Mỹ đã khuyến cáo mọi người nên tầm soát ung thư và t.iền ung thư. Đáng chú ý là vú, cổ tử cung, ruột kết, tuyến t.iền liệt và những người có nguy cơ cao bị ung thư phổi.
Nhiều hướng dẫn từ các tổ chức đã đưa ra các lựa chọn sàng lọc khác nhau đối với một số bệnh ung thư và đưa ra các khuyến nghị về tần suất nên thực hiện chúng.
2. Thực hiện theo một chế độ ăn uống chống ung thư
Chế độ ăn Địa Trung Hải truyền thống. Ảnh SHUTTERSTOCK
Tiến sĩ Steve Vasilev, là bác sĩ chuyên khoa ung thư phụ khoa tích hợp được chứng nhận, cũng là giám đốc y tế của Khoa Ung thư Phụ khoa Tích hợp tại Trung tâm Y tế Providence Saint John và là giáo sư tại Viện Ung thư Saint John ở Santa Monica, CA (Mỹ), cho biết: “Theo Viện Ung thư Quốc gia (Mỹ), khoảng 1/3 số ca t.ử v.ong do ung thư có thể là do chế độ ăn uống và lựa chọn lối sống không tốt của chúng ta, bao gồm cả việc thiếu tập thể dục”.
“Nếu một người bao gồm tiếp xúc mạn tính với chất độc, con số này rất có thể cao hơn rất nhiều và có thể lên tới 75%. Chỉ khoảng 10% tất cả các bệnh ung thư có nguồn gốc di truyền hoàn toàn. Vì vậy, trong phần lớn các trường hợp, bạn kiểm soát rất nhiều số phận của mình. Điều này được hỗ trợ bởi các ngành khoa học thế kỷ 21 như di truyền biểu sinh, dinh dưỡng học và di truyền dinh dưỡng”, tiến sĩ Vasilev nói tiếp.
Theo tiến sĩ Vasilev, chế độ ăn kiêng chống ung thư không quá phức tạp và không đắt t.iền hoặc khó hiểu. Chủ yếu là bạn muốn tránh chế độ ăn uống tiêu chuẩn của người Mỹ có hàm lượng chất béo cao, chỉ số đường huyết cao (tức là rất nhiều đường đơn), viết tắt một cách khéo léo là S.A.D.
Chế độ ăn uống có dữ liệu khoa học nhất về việc ngăn ngừa ung thư và các bệnh khác là chế độ ăn Địa Trung Hải truyền thống. Việc phát triển thông tin mới cho thấy rằng bạn càng có thể tiếp cận gần hơn với chế độ ăn toàn thực phẩm chủ yếu là thực vật, kết hợp với cá nước lạnh mới đ.ánh bắt làm protein động vật chính hoặc duy nhất, thì càng tốt”.
3. Ăn siêu thực phẩm
Thuật ngữ siêu thực phẩm được sử dụng rất nhiều trong cộng đồng sức khỏe, nhưng chính xác thì siêu thực phẩm là gì?
Chúng chủ yếu có nguồn gốc từ thực vật, và một số thực phẩm từ cá và các sản phẩm sữa; có chứa nhiều chất dinh dưỡng, chẳng hạn như chất chống oxy hóa trong quả việt quất, quả bơ và các loại hạt.
Tiến sĩ Vasilev nói: “Ngoài ra, còn có rất nhiều siêu thực phẩm và gia vị có thể giúp ngăn ngừa hoặc thậm chí chống lại bệnh ung thư. Chúng bao gồm gia vị nghệ, rau cải thìa, cà chua, tỏi và trà xanh. Danh sách này rất dài và bạn có thể chuẩn bị những gì phù hợp với mình bằng cách làm theo những điều cơ bản và sau đó sửa đổi nó theo sở thích cá nhân của bạn”, theo Eat This, Not That!
4. Nhận chất dinh dưỡng của bạn từ thực phẩm
Nên tập trung vào việc nhận được tất cả các chất dinh dưỡng từ chế độ ăn uống của bạn, chứ không phải từ các loại vitamin đã qua chế biến và thuốc bổ sung. Ảnh SHUTTERSTOCK
Tiến sĩ Vasilev nói: “Nên tập trung vào việc nhận được tất cả các chất dinh dưỡng từ chế độ ăn uống của bạn, chứ không phải từ các loại vitamin đã qua chế biến và thuốc bổ sung”.
Mặc dù uống vitamin tổng hợp hằng ngày có thể giúp giảm thiểu những thiếu hụt nhỏ mà bạn có thể mắc phải trong chế độ ăn uống cụ thể của mình, nhưng việc bổ sung nhiều vitamin và chất chống oxy hóa để cân bằng chế độ ăn không được khuyến khích bằng thực phẩm lành mạnh, theo Eat This, Not That!
Có nên kiểm tra toàn cơ thể tầm soát ung thư?
Chụp chiếu, xét nghiệm toàn bộ cơ thể tìm ung thư gây tốn kém và không hiệu quả, có thể khiến hoang mang hoặc yên tâm giả tạo, theo các bác sĩ.
Tầm soát ung thư là phương pháp phát hiện sớm bệnh ung thư trước khi triệu chứng lâm sàng xuất hiện. Bác sĩ sẽ hỏi t.iền sử bệnh cá nhân, gia đình đồng thời thăm khám lâm sàng và làm một số xét nghiệm. Từ đó, người dân có kế hoạch chăm sóc, theo dõi sức khỏe và chuẩn bị định hướng điều trị (nếu mắc), giúp tăng cơ hội khỏi bệnh, tăng hiệu quả điều trị, giảm tỷ lệ t.ử v.ong, giảm chi phí chữa bệnh so với việc phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn.
“Tuy nhiên, không ai tự dưng đi kiểm tra chụp chiếu, làm xét nghiệm tất cả các bộ phận trên cơ thể để tìm bệnh ung thư. Điều này gây tốn kém và không hiệu quả”, bác sĩ Phạm Văn Thái (Phó giám đốc, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai) cho biết. Hơn nữa, một số loại bệnh ung thư trong một số trường hợp không có biểu hiện bất thường trên các các phương tiện chẩn đoán khi bệnh ở giai đoạn sớm.
Tầm soát ung thư thường áp dụng trên những đối tượng nguy cơ cao mặc bệnh ung thư nào đó, thường liên quan đến những nhóm t.uổi nhất định, ví dụ: ung thư vú ở phụ nữ trên 40 t.uổi hoặc người có nguy cơ ung thư di truyền.
Cùng quan điểm, bác sĩ Thân Văn Thịnh, Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, nhận định nhiều người đi khám tầm soát ung thư với tâm lý lo lắng, sợ hãi nên yêu cầu được xét nghiệm tổng thể. Tuy nhiên, việc kiểm tra chụp chiếu hay làm xét nghiệm tất cả bộ phận trên cơ thể để tìm ung thư không hiệu quả.
“Thậm chí, nhiều gói tầm soát ung thư còn mang tính kinh doanh, không có lợi cho người được tầm soát. Xét nghiệm tràn lan còn gây tâm lý hoang mang hoặc yên tâm giả tạo cho người xét nghiệm”, bác sĩ Thịnh nói.
Để khám sàng lọc ung thư, tùy theo triệu chứng lâm sàng, t.iền sử gia đình của người bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm phù hợp và cần thiết như xét nghiệm m.áu, nội soi, siêu âm… Khi có dấu hiệu nghi ngờ sẽ tiến hành chụp CT, chụp MRI, chụp PET/CT… và nhiều xét nghiệm chuyên sâu khác. Các bác sĩ sẽ dựa vào những kết quả này để đưa ra kết quả chẩn đoán cuối cùng.
Để có kết quả chẩn đoán bệnh tốt, người dân nên lựa chọn cơ sở y tế uy tín, chất lượng chuyên môn tốt để đảm bảo việc tầm soát hiệu quả tốt nhất. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Theo bác sĩ, người dân nên khám sàng lọc bệnh ung thư phổ biến như ung thư vú, phổi, gan, dạ dày…
Ung thư vú và ung thư cổ tử cung là hai loại phổ biến gây t.ử v.ong hàng đầu ở nữ giới. Theo Tổ chức ghi nhận Ung thư thế giới (GLOBOCAN 2018), tại Việt Nam, ung thư vú đứng hàng đầu về tỷ lệ mắc ở nữ giới với 15.229 ca (chiếm 20,6%) và đứng thứ 4 về tỷ lệ t.ử v.ong với 6.113 ca (chiếm 13,87%). Ung thư cổ tử cung đứng thứ 7 về tỷ lệ mắc mới ở nữ giới với 4.177 ca (chiếm 5,65%) và đứng thứ 7 về tỷ lệ t.ử v.ong với 2.420 ca (chiếm 5,50%).
Đối với ung thư vú, yếu tố nổi bật nhất là t.iền sử gia đình có người mắc bệnh này. Ngoài ra có sự liên quan tới đột biến gene, có kinh lần đầu tiên sớm, sinh con đầu lòng muộn. Tự khám vú là phương pháp ít tốn kém và vô hại, có thể thực hiện mỗi tháng một lần và khám sau khi sạch kinh khoảng 5 ngày. Phụ nữ tự khám vú thường xuyên có thể phát hiện bệnh ngay từ khi khối u còn nhỏ. Phụ nữ trên 40 t.uổi được khuyến cáo nên chụp nhũ ảnh mỗi năm một lần.
Trong khi đó, phương pháp chính trong sàng lọc ung thư cổ tử cung là Pap test – lấy tế bào vùng cổ tử cung bằng que (Pap smear) hoặc qua bàn chải nhỏ (Thinprep). Mẫu bệnh phẩm sẽ được kiểm tra dưới kính hiển vi và đ.ánh giá sự bất thường của tế bào cổ tử cung. Nếu phát hiện có tế bào bất thường, bệnh nhân được soi cổ tử cung và sinh thiết giúp chẩn đoán bệnh ở giai đoạn sớm.
Một số bệnh ung thư khác như ung thư phổi có thể chụp cắt lớp vi tính liều thấp (low-dose CT scan), ung thư gan cần phối hợp siêu âm ổ bụng và bộ ba xét nghiệm m.áu AFP, AFP-L3, PIVKA II.
Ung thư dạ dày thường không có biểu hiện rõ ràng, dễ gây nhầm lẫn với những bệnh lý thông thường khác. Khi xuất hiện những dấu hiệu rõ ràng thì cũng là lúc bệnh tiến triển nặng. Bạn nên sàng lọc ung thư dạ dày bằng nội soi dạ dày định kỳ để phát hiện những tổn thương ác tính ở giai đoạn rất sớm.
Tầm soát ung thư có chính xác hay không là băn khoăn của rất nhiều người. Hiện, y học ngày càng phát triển với những kỹ thuật máy móc hiện đại; độ nhạy, độ đặc hiệu, độ chính xác của các kỹ thuật chẩn đoán được nâng cao. Tuy nhiên, rất khó có một kỹ thuật đảm bảo độ chính xác 100%. Vì vậy, để có kết quả chẩn đoán bệnh tốt, người dân nên lựa chọn cơ sở y tế uy tín, chất lượng chuyên môn cao giúp việc tầm soát hiệu quả.
