Những người không thể tiêm bất kỳ loại vắc-xin Covid-19 nào hiện nay vẫn được chỉ định tiêm loại kháng thể đơn dòng lần đầu tiên triển khai tại Việt Nam và được mệnh danh là “siêu vắc-xin”.
Sáng 10-3, kháng thể đơn dòng Evusheld của AstraZeneca-kháng thể đơn dòng đầu tiên trên thế giới để dự phòng Covid-19-đã được Bộ Y tế chính thức cấp phép sử dụng tại Việt Nam.
Kháng thể bảo vệ nhóm người dễ bị tổn thương do Covid-19 này lần đầu triển khai tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh (tại Hà Nội và TP HCM) thông qua sự phân phối của hệ thống tiêm chủng VNVC (thuộc Công ty Cổ phần Vacxin Việt Nam).
Trong bối cảnh dịch Covid-19 đang lan nhanh trên toàn quốc, nhóm người nguy cơ cao như: người mắc bệnh nền (suy gan, suy thận, tim mạch, cơ xương khớp, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính – COPD…), đặc biệt là người bị suy giảm miễn dịch vừa và nặng (do HIV, đang điều trị ung thư, ghép tạng…) hoặc mắc các bệnh hệ thống (lupus ban đỏ, viêm khớp, thoái hóa khớp…) càng trở nên yếu thế, nguy cơ nhiễm bệnh, chuyển nặng và t.ử v.ong ngày càng cao.
Kháng thể đơn dòng phòng Covid-19 dành cho người yếu thế bắt đầu triển khai tại Việt Nam
Khác với vắc-xin, chỉ vài giờ sau khi tiêm Evusheld cơ thể đã có đủ lượng kháng thể cần thiết để bảo vệ không mắc Covid-19 với hiệu quả lên tới 83% và không có trường hợp nào bệnh nặng hay t.ử v.ong trong suốt 6 tháng theo dõi trong nghiên cứu PROVENT của AstraZeneca.
Hiệu quả này ở cả những người bị suy giảm miễn dịch do bệnh lý hoặc đang sử dụng các thuốc hoặc phác đồ điều trị ức chế miễn dịch và có thể không tạo được đáp ứng miễn dịch với vắc-xin phòng Covid-19 như: người cấy ghép tạng, ung thư, HIV, đang điều trị thuốc ức chế miễn dịch (ví dụ như dùng corticoid liều cao, kéo dài) hoặc đã điều trị trong vòng 6 tháng…
Đặc biệt, những người không thể tiêm bất kỳ loại vắc-xin Covid-19 nào hiện có vì từng xảy ra tác dụng nghiêm trọng với bất kỳ thành phần của vắc-xin Covid-19 như: dị ứng nặng, sốc phản vệ… vẫn được chỉ định tiêm. Evusheld được chứng minh có hiệu quả phòng ngừa ít nhất 6 tháng, đặc biệt có thể phòng ngừa cả biến chủng Omicron.
Evusheld là kháng thể đơn dòng đầu tiên trên thế giới được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cấp phép nhằm dự phòng trước virus SARS-CoV-2, đặc biệt trên nhóm người nguy cơ cao, nhóm người yếu thế, suy giảm miễn dịch, nhóm người không có khả năng sinh kháng thể dù đã được tiêm đủ liều vắc-xin phòng Covid-19 hoặc những người không thể tiêm vắc-xin.
Trước khi có Evusheld, nhóm người này gần như không có biện pháp phòng bệnh chủ động hiệu quả, ngoại trừ cách ly với nguồn lây, đồng thời đây cũng là nhóm dễ chuyển nặng, nhập viện và t.ử v.ong khi mắc Covid-19.
Với những đặc tính ưu việt đó của Evusheld, nhiều người gọi đây là “siêu vắc-xin” khi có khả năng bảo vệ cả những người không có khả năng hoặc không thể sử dụng vắc-xin thông thường để phòng Covid-19 một cách nhanh chóng, an toàn và hiệu quả.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), ước tính khoảng 2% dân số toàn cầu thuộc nhóm dễ bị tổn thương trước Covid-19 do bị suy giảm miễn dịch vừa và nặng. Do đó, những liều kháng thể đơn dòng Evusheld nhập về Việt Nam vào thời điểm này có ý nghĩa to lớn và mang tính nhân văn sâu sắc. Song song cùng các vắc-xin phòng Covid-19, kháng thể đơn dòng Evusheld – một thành tựu y học mới được nhân loại đặt nhiều hy vọng vào khả năng giúp giảm thiểu những nguy hại gây ra do đại dịch Covid-19 và bảo vệ nhóm người yếu thế.
4 lưu ý để chủ động phòng ngừa thừa cholesterol và đột quỵ
Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch m.áu não, có thể xảy ra với bất kỳ ai và thường diễn ra đột ngột, để lại nhiều biến chứng, thậm chí t.ử v.ong nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Sử dụng các chất béo có lợi, loại bỏ chất béo có hại là cách thức phòng ngừa tình trạng thừa cholesterol hiệu quả
Theo con số thống kê tại các bệnh viện lớn, số lượng bệnh nhân đột quỵ đã tăng gần gấp 4 lần so với 10 năm trước đây, với khoảng 200.000 ca đột quỵ mới được ghi nhận mỗi năm. Trong số đó, có đến 75% trường hợp liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến tình trạng thừa cholesterol. Nhiều kết quả nghiên cứu cho thấy kiểm soát tốt tình trạng thừa cholesterol có thể giảm 27% nguy cơ bị đột quỵ.
“Cholesterol vốn là thành phần thiết yếu trong cơ thể, nhưng tình trạng thừa cholesterol sẽ gây ra hiện tượng tích tụ, tạo ra các mảng xơ vữa khiến mạch m.áu hẹp lại và cuối cùng dẫn đến tắc nghẽn, từ đó gây thiếu m.áu não dẫn đến đột quỵ.TS.BS NguyỄn Bá Thắng
Chính vì vậy, để chủ động giảm thiểu tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể, phòng ngừa đột quỵ, mỗi người cần lưu ý 4 vấn đề sau:
1. Kiểm soát tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể
Thực tế, cholesterol khi ở ngưỡng bình thường rất có ích cho hoạt động của màng tế bào sợi thần kinh. Tuy nhiên, khi hàm lượng cholesterol trong cơ thể tăng cao và tích tụ có thể dẫn đến tình trạng “xơ vữa động mạch”, gây ra nhiều bệnh lý đi kèm như: tăng huyết áp, nhồi m.áu cơ tim, tắc động mạch ngoại biên, tổn thương thận…, trong đó nặng nhất là dẫn đến bị đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch m.áu não. Theo thống kê, đột quỵ là nguyên nhân gây t.ử v.ong hàng đầu tại Việt Nam.
Tình trạng thừa cholesterol diễn ra khá âm thầm, gần như không có triệu chứng rõ ràng. Nhiều người chỉ phát hiện khi thực hiện các xét nghiệm hoặc đã gặp các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ.
“Cholesterol vốn là thành phần thiết yếu trong cơ thể, nhưng tình trạng thừa cholesterol sẽ gây ra hiện tượng tích tụ, tạo ra các mảng xơ vữa khiến mạch m.áu hẹp lại và cuối cùng dẫn đến tắc nghẽn, từ đó gây thiếu m.áu não dẫn đến đột quỵ” – TS.BS Nguyễn Bá Thắng – phó chủ tịch Hội Đột quỵ TP.HCM, trưởng Trung tâm khoa học thần kinh Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM – cho biết.
2. Chủ động loại bỏ các chất béo có hại
Hầu hết mọi người thường nghĩ rằng chất béo không tốt cho sức khỏe, khi gặp tình trạng thừa cholesterol thì loại bỏ hoàn toàn chất béo ra khỏi khẩu phần ăn. Nhưng thực tế thì đây là một nhóm chất thiết yếu mà cơ thể cần dung nạp mỗi ngày với hàm lượng hợp lý để hấp thụ một số vitamin, giúp thúc đẩy các chức năng trong cơ thể. Vì vậy, chúng ta không nên kiêng sử dụng chất béo mà cần có kiến thức để phân biệt, lựa chọn sử dụng các chất béo có lợi thay vì chất béo có hại.
Cụ thể, nên hạn chế sử dụng nguồn chất béo từ nội tạng động vật, óc, lòng, mỡ động vật, thức ăn nhanh, đồ đóng hộp, thịt đỏ vì nhóm chất béo này chứa nhiều cholesterol. Nếu ăn thịt thì nên sử dụng phần nạc và bỏ phần da, mỡ. Ngoài ra, để ngăn ngừa tình trạng thừa cholesterol, cần tăng thêm nguồn protein từ các loại cá, hải sản, đậu đỗ; tăng cường bổ sung rau xanh, các thực phẩm chứa chất xơ, các loại quả chín không quá ngọt…
Neptune Light – sản phẩm được Viện Y học ứng dụng Việt Nam nghiên cứu và chứng nhận công dụng hỗ trợ giảm hấp thụ cholesterol từ thực phẩm
3. Tăng cường dưỡng chất Gamma-Oryzanol và Phytosterol
Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng việc kiểm soát chế độ ăn uống hằng ngày và tăng cường sử dụng các dưỡng chất Gamma-Oryzanol (có trong dầu gạo lứt) và Phytosterol (có trong một số loại dầu thực vật như dầu đậu nành) có khả năng cải thiện được tình trạng thừa cholesterol, phòng ngừa đột quỵ.
TS.BS Trương Hồng Sơn – phó tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam – cho biết: “Dưỡng chất Phytosterol có tác dụng giúp cơ thể giảm hấp thụ cholesterol. Trong khi đó, Gamma – Oryzanol có tác dụng ức chế enzyme, thúc đẩy sản xuất cholesterol và tăng đào thải cholesterol thừa ra khỏi cơ thể”.
Một trong những cách bổ sung Gamma – Oryzanol và Phytosterol tiện lợi là thông qua việc sử dụng dầu thực vật có chứa dưỡng chất này trong nấu nướng hằng ngày. Trong đó, dầu ăn Neptune Light đã được Viện Y học ứng dụng Việt Nam nghiên cứu và chứng nhận có công dụng giảm hấp thụ cholesterol từ thực phẩm do có chứa công thức Healthy GP, bao gồm cả 2 dưỡng chất Gamma-Oryzanol và Phytosterol.
Bên cạnh đó, chúng ta cần tăng cường bổ sung nguồn chất béo có lợi như acid béo omega 3 – thường được tìm thấy nhiều trong các loại cá biển sâu như cá hồi, cá trích và trong những loại dầu thực vật như dầu gạo lứt, dầu đậu nành, dầu hướng dương…
4. Kết hợp chế độ dinh dưỡng với luyện tập thể dục
Trước tình hình dịch bệnh như hiện nay, mỗi người càng phải chủ động chăm sóc nhiều hơn cho sức khỏe, nâng cao ý thức phòng bệnh.
Có hai nhóm nguyên nhân chính dẫn đến thừa cholesterol bao gồm: yếu tố không thay đổi được là di truyền, t.uổi tác, giới tính, bệnh lý nền; và yếu tố thay đổi được xuất phát từ thói quen hằng ngày như chế độ dinh dưỡng không lành mạnh, lối sống thiếu vận động, hút t.huốc l.á, dùng chất kích thích (rượu, bia…).
Để xây dựng một chế độ ăn uống tốt cho sức khỏe, trong mỗi bữa ăn hằng ngày cần tăng thêm lượng rau củ quả và các chất dinh dưỡng cần thiết. Bên cạnh chế độ ăn uống lành mạnh, cũng cần tập thể dục thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày, và kiểm tra sức khỏe định kỳ để phòng ngừa bệnh đột quỵ.
Đột quỵ ngày càng “trẻ hóa”
Các thống kê cũng cho thấy độ t.uổi bệnh nhân đột quỵ dưới 45 t.uổi đang ngày càng gia tăng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn gia tăng gánh nặng cho gia đình và xã hội, bởi 50% bệnh nhân đột quỵ không thể tự sinh hoạt mà phải sống lệ thuộc vào người khác và 75% người bị đột quỵ không thể trở về cuộc sống sinh hoạt bình thường.
